Co dzieje się z lirą turecką?

Kursy walut zależą od wielu czynników – od decyzji banków centralnych, przez kondycję gospodarki, aż po stabilność rządu. Wpływają na nie także zdarzenia losowe, takie jak katastrofy naturalne czy konflikty zbrojne. Ostatecznie jednak notowania walut, w tym liry tureckiej, sprowadzają się do relacji popytu i podaży. W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego lira turecka kurs od lat znajduje się pod presją, czy wyniki ostatnich wyborów lokalnych mogą zmienić jej sytuację oraz jak wahania tureckiej waluty wpływają na Polaków wybierających się na wakacje. Poruszymy również kwestie praktyczne, takie jak waluty w Turcji i jaką walutę zabrać do Turcji w 2024 roku.

Początki problemów liry tureckiej

Spoglądając na wykres USD/TRY, zauważamy, że kierunek ruchu od lat jest jeden – tureckie liry systematycznie tracą w relacji do dolara. Główna przyczyna to przewaga amerykańskiej gospodarki nad turecką, co widać również wtedy, gdy analizujemy kurs liry tureckiej do euro. Po roku 2016 tempo spadków wyraźnie przyspieszyło. To efekt nieudanego zamachu stanu z nocy 15–16 lipca 2016, po którym prezydent Recep Erdogan wprowadził stan wyjątkowy. Wydarzenia te doprowadziły do obniżenia ratingu Turcji przez główne agencje, w tym Moody’s i Standard & Poor’s. Brak stabilności politycznej i gospodarczej przełożył się bezpośrednio na utratę zaufania inwestorów i trwałe osłabienie liry.

Waluta turecka tonie

Następne lata okazały się wyjątkowo trudne dla tureckiej gospodarki. Bezrobocie utrzymywało się powyżej 10%, inflacja zaczęła wymykać się spod kontroli, a Bank Centralny Turcji nie podnosił kosztu pieniądza, mimo narastających napięć. To wtedy zaczęto mówić o zjawisku określanym żartobliwie jako „erdoganomika”. Prezydent Recep Erdogan, mający duży wpływ na decyzje banku centralnego, od lat unika jastrzębiego podejścia do polityki monetarnej — szerzej opisujemy to w artykule Lira turecka. O słabości waluty znad Bosforu.

W połowie 2018 roku dwucyfrowa inflacja zmusiła decydentów do serii podwyżek stóp procentowych, lecz gdy tylko wskaźnik nieznacznie wyhamował, natychmiast wracano do obniżek. Po pandemii, w latach 2021–2022, doszło do sytuacji absurdalnej: obniżano stopy procentowe mimo wzrostu inflacji aż do 85% w szczytowym momencie. To kluczowa przyczyna gwałtownej i trwałej deprecjacji tureckiej waluty.

Dla zobrazowania skali: w styczniu 2016 roku za 1 lirę turecką płacono ok. 0,33 USD (czyli 1 USD ≈ 3 TRY). W sierpniu 2018 było to już 6 TRY za dolara, a w kwietniu 2024 aż 32 TRY. Podobnie spadał kurs liry tureckiej do euro, co bezpośrednio dotyka zarówno Turków, jak i turystów próbujących zrozumieć, co dzieje się z walutą w Turcji.

Czy lira turecka się umocni?

W maju ubiegłego roku, po swojej reelekcji, prezydent Erdogan mianował pierwszą kobietę na stanowisko prezesa Banku Centralnego Turcji – Hafize Gaye Erkan. To właśnie za jej kadencji rozpoczął się agresywny cykl podwyżek stóp procentowych: z 8,5% aż do 50%. Wyższy koszt pieniądza chwilowo spowolnił osłabianie tureckiej liry, ale niestabilność polityczna i gospodarcza kraju wciąż nie pozwala walucie odzyskać siły.

Erkan jednak niespodziewanie ustąpiła w lutym, a jej następcą został Fatih Karahan, dotychczasowy wiceprezes banku. Pod jego kierownictwem stopy finansowe utrzymano na rekordowo wysokich poziomach (z 45% do 50%). Mimo to Turcja nadal zmaga się z ponad 65% inflacją, a lira turecka kurs pozostaje pod presją – co ma znaczenie także dla Polaków analizujących, jaką walutę zabrać do Turcji i czy opłaca się wymieniać środki wcześniej, czy dopiero na miejscu.

Skutki osłabienia liry tureckiej

Powyższe przykłady dobrze pokazują, jak trudno odbudować wartość waluty po tak głębokiej i wieloletniej deprecjacji. Pod koniec marca 2024 roku w Turcji odbyły się wybory samorządowe, w których partia prezydenta Erdogana poniosła dotkliwą porażkę, tracąc kontrolę m.in. nad Stambułem i Ankarą. Informacja ta na moment umocniła tureckie liry, jednak efekt był krótkotrwały – lira turecka kurs USD/TRY szybko wrócił powyżej 32 lir za 1 dolara. To wyraźny sygnał, że skutki wcześniejszego osłabienia waluty są głębokie i będą odczuwalne przez obywateli jeszcze przez wiele lat.

Wysoka inflacja dotyka również osób podróżujących i analizujących, jaką walutę zabrać do Turcji oraz czego spodziewać się na miejscu. Odczyt za luty 2024 pokazuje, że najszybszy wzrost cen w Turcji odnotowano w kategorii „hotele, kawiarnie i restauracje” – aż 94,78% r/r. Oznacza to, że tegoroczne wakacje mogą być wyraźnie droższe niż przed rokiem, szczególnie że turystom często proponuje się mniej korzystne ceny.

Z drugiej strony warto zauważyć, że w ostatnich 12 miesiącach kurs TRY/PLN spadł z 0,22 PLN do 0,12 PLN. Oznacza to, że 1 lira turecka jest dziś tańsza o ok. 44% względem złotego, co częściowo amortyzuje drożyznę w samej Turcji. Dla podróżnych planujących wymianę środków to kolejny element pokazujący, jak niestabilne są obecnie waluty w Turcji.