Co dzieje się z lirą turecką?

Kursy walut zależą od wielu czynników. Wśród nich można wyszczególnić decyzje bankierów centralnych, kondycję gospodarczą kraju czy stabilność rządu. Na wartość waluty mają wpływ także aspekty losowe np. katastrofy naturalne, ataki terrorystyczne czy konflikty zbrojne. Ostatecznie jednak temat sprowadza się do różnicy między popytem i podażą na daną walutę. W niniejszym artykule sprawdzimy, dlaczego lira traci, czy ostatnie wybory lokalne mogą być początkiem odrodzenia tureckiej waluty i jaki może mieć to wpływ na Polaków wybierających się na wakacje do kraju półksiężyca.

Początki problemów liry tureckiej

Spoglądając na wykres USD/TRY, zauważamy, że kierunek ruchu zawsze był jeden. Lira traciła do dolara w długim terminie. Głównym aspektem jest tu przewaga amerykańskiej gospodarki nad turecką. Gdy przyjrzymy się wykresowi za ostatnie 20 lat, zauważamy, że po roku 2016 turecka waluta zaczęła gwałtownie tracić. Jest to konsekwencja nieudanej próby wojskowego zamachu stanu przeprowadzonej nocą z 15 na 16 lipca 2016, po której ówczesny i aktualny prezydent Turcji, Recep Erdogan, ogłosił wprowadzenie stanu wyjątkowego. Nie dziwi zatem fakt obniżenia ratingu kraju przez największe agencje ratingowe takie jak Moody’s czy Standard & Poor’s. Przyczyn było wiele, jednak uogólniając, był to brak stabilności rządu i gospodarki. Konsekwencja? Osłabienie liry, do której inwestorzy zaczęli tracić zaufanie.

Waluta turecka tonie

Następne lata były ciężkimi dla tureckiej gospodarki. Bezrobocie utrzymywało się powyżej 10%, inflacja zaczęła wymykać się spod kontroli, a Bank Centralny Turcji nie podnosił kosztu pieniądza, aby powstrzymać tempo wzrostu cen. Prowadzono, nazwaną przez złośliwych, „erdoganomikę”. Już śpieszę z wyjaśnieniem. Piastujący stanowisko prezydent Erdogan, ma wpływ na decyzje zapadające w banku centralnym, a daleko mu do jastrzębiego stanowiska w aspekcie prowadzenia polityki monetarnej, o czym więcej w artykule Lira turecka. O słabości waluty znad Bosforu. W połowie 2018 roku dwucyfrowa inflacja w pewnym momencie zmusiła decydentów do podnoszenia stóp procentowych, jednak gdy tylko zauważono delikatny spadek wskaźnika, od razu przechodzono do obniżek. Po pandemii, w latach 2021-2022 doszło do absurdalnej sytuacji, kiedy to obniżano koszt pieniądza podczas wzrostu inflacji do ok. 85% w szczytowym momencie. To w tym miejscu leży źródło silnej deprecjacji liry. Błędne decyzje doprowadziły do jej dewastacji. Dla lepszego zobrazowania podam dane. W styczniu 2016 roku za jednego dolara otrzymaliśmy około 3 liry, w sierpniu 2018 roku było to 6 lir, w kwietniu 2024 roku aż 32.

Czy lira turecka się umocni?

W maju ubiegłego roku prezydent Erdogan po reelekcji mianował na prezes banku centralnego pierwszą kobietę, Hafize Gaye Erkan. To po jej wybraniu Bank Centralny Turcji rozpoczął cykl podwyżek stóp procentowych z 8,5% do aktualnych 50%. Dzięki wzrostowi kosztu pieniądza udało się zmniejszyć tempo osłabienia liry, jednak niestabilna sytuacja kraju nie powstrzymuje waluty przed dalszą deprecjacją. Niestety, Erkan nie zasiada już na swoim stanowisku, gdyż w lutym „niespodziewanie” ustąpiła ze stanowiska. Zastąpił ją były wiceprezes, Fatih Karahan, który do tej pory doprowadził stopy procentowe z 45% do 50%. Mimo to Turcy cały czas zmagają się z ponad 65% inflacją, a lira traci.

Skutki osłabienia liry tureckiej

Powyższe obrazuje trudność odbudowania siły waluty po jej wcześniejszej deprecjacji. Pod koniec marca 2024 roku w Turcji odbyły się wybory samorządowe, w których partia prezydenta Erdogana odniosła porażkę, przegrywając w największych miastach, w tym Stambule i Ankarze. Wiadomość delikatnie umocniła turecką walutę, jednak aprecjacja w kilka dni została prawie w całości wymazana, a wykres USD/TRY wrócił do wartości powyżej 32 lir za jednego dolara. Dowodzi to faktowi, że skutki wcześniejszego osłabienia waluty są trudne do zniwelowania, w związku z czym będą odczuwalne przez obywateli przez długie lata. Wzrosty dynamiki cen są istotne również z perspektywy turystów. Ostatni odczyt inflacyjny z lutego 2024 roku wskazuje, że najszybszy wzrost cen w Turcji odnotowuje się w kategorii „hotele, kawiarnie i restauracje”, gdzie w skali rocznej ten sięgnął aż 94,78%. To oznacza, że tegoroczne wakacje w Turcji mogą kosztować więcej niż jeszcze rok wcześniej, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt zawyżania cen dla turystów. Z drugiej strony jednak należy pamiętać, że w ostatnim roku kurs TRY/PLN spadł z 0,22 PLN do 0,12 PLN, co oznacza, że lira osłabiła się w stosunku do złotego o 44%.